Linux dosya oluşturma ve okuma (cat komutu)

Linux’ta dosya oluşturma ve dosya içeriğini görmek için cat komutu kullanılır. Bu komut genellikle dosya içeriğini görüntülemek için kullanılır. Text ve script dosyaları cat komutu ile görüntülenebilir.

cat DosyaAdi

Ben örnek için masa üstünde linux adında bir dosya oluşturdum ve metin editörü ile içerisine yazı yazdım. Cat komutu ile bu dosyanın içeriğini görüntüleyelim.

linux cat komutu

Cat komutu ile dosya oluşturma

Cat komutu ile dosya içeriği okunabildiği gibi dosyalar da oluşturulabilmekte. cat komutundan sonra büyüktür işareti kullanılır ve bu işaretten sonra oluşturulacak olan dosyanın adı yazılır. Enter tuşuna basıldıktan sonra imleç alt satıra geçecek ve bu satırdan itibaren yazı yazılabilir hale gelecektir. Yazım işlemi bittikten sonra ctrl+d tuş kombinasyonu ile yazım işi sonlandırılır.

cat > DosyaAdı

linux cat komutu ile dosya oluşturma

Dosyamızı oluşturduk. Şimdi cat komutu ile oluşturduğumuz dosyanın içerisine bakalım.

linux cat komutu ile dosya okuma

Dizine geçiş yapmadan dosya oluşturma

Önceki örneklerimde masa üstündeki dosyayı okumak ve dosya oluşturmak için cd komutu ile home dizininden Masaüstü dizinine geçiş yapmıştım. Bu şekilde uğraşmadan dizin yolu belirtilerek dosya oluşturulabilir.

cat > dizin/DosyaAdı

Örnek olarak home dizininde iken Masaüstü dizininde linux1 adında dosya oluşturacağım.

linux cat komutu ile dosya oluşturma

Dosyanın son satırına ekleme yapma

Dosya içerisinde bulunan yazının devamına yazı eklemek için cat komutundan sonra iki tane büyüktür işareti >> konularak dosya adı belirtilir ve yazı eklenir. Daha önce oluşturmuş olduğum deneme isimli dosyaya ekleme yapacağım.

linux cat komutu ile dosyaya yazı ekleme

Dosyaları birleştirip tek dosya haline getirme

Birden fazla dosyanın içerisindeki metinleri bir dosyaya birleştirebiliriz. Konunun anlaşılabilir olması açısından adım adım ilerleyeceğim. Masaüstü dizinine numara1 ve numara2 adında dosya oluşturacağım. numara1 isimli dosyaya 1,2,3,4 ve 5 numaralarını, numara2 isimli dosyaya ise 6,7,8,9  ve 10 numaralarını ekleyeceğim. Ardından bu iki dosyanın içindeki metinleri numaralar isimli dosyada birleştireceğim. Öncelikle dosyalarımızı ve içeriğini oluşturalım.

linux cat komutu ile dosya oluşturma

Komut yapımız şu şekilde:

cat dosya1 dosya2 >> yeniDosya

Bu komut ile dosya içerikleri birleştirilecek ve >> işaretinden sonra belirtilen dosyaya aktarılacak. Benim yaptığım örneğe uyarlayacak olursak komut yapımız şu şekilde olacak:

cat  numara1 numara2 >> numaralar

linux cat komutu ile dosya birleştirme

Görüldüğü üzere numara1 ve numara2 isimli dosyaları, numaralar isimli yeni dosyada birleştirdim.

Satır numaraları ile içeriği görmek

Satır sayısı ile birlikte içeriği görmek için -n parametresi kullanılır.

linux cat komutu ile dosya satır sayısı görme

Tüm dosya içeriğini görme

Bulunulan dizindeki tüm dosyaların içeriklerini yazdırmak için cat * komutu kullanılır.

linux cat komutu ile dosya satır sayısı görme

Uzantı belirterek tüm dosya içeriklerini görme

cat * komutu ile dizinde bulunan tüm dosyaların içeriklerini yazdırmıştık. Bunu daha özel bir hale getirebiliriz. Örneğin sadece .txt ya da .pdf uzantısına sahip tüm dosyaların içeriğini göster gibi. Ben örnek olması açısından 1.txt ve 2.txt adında iki tane yazı dosyası oluşturdum. Şimdi cat *.txt komutu ile 2 dosyanın da içeriğini yazdıralım.

linux cat komutu ile tüm dosyaların içeriklerini görme

Genel olarak cat komutunun kulanımı bu şekildedir. diğer parametreleri görmek ve bilgi almak için cat –help komutundan yardım alabilirsiniz.

Linux dosya oluşturma (touch)

Linux dosya oluşturma

Linux’ta dosya oluşturmak için touch komutu kullanılır. Komuttan sonra dosya adı yazılır.

touch dosya_adı

Örnek olarak Masaüstü’nde ubuntu isminde bir dosya oluşturacağım.

linux dosya oluşturma (touch komutu)

Birden fazla dosya oluşturmak

touch komutundan sonra oluşturulacak dosya isimleri arasında boşluk bırakılarak yazılır.

touch dosya1 dosya2 dosya3

Oluşturulma tarihi değiştirerek dosya oluşturma

Dosya oluşturulduğunda o an ki tarih neyse o güne ait zaman damgası ile oluşturulur. Zaman damgasını 8time stamp) farklı girmek için -t parametresi kullanılır.

touch -t YılAyGünSaatDakika dosyaadı

Örnek olarak 1 Ocak 2020 saat 06:06 zaman damgasına ait bir dosya oluşturacağım: (Önce yıl: 2020, sonra ay: 01, sonra gün: 01, sonra saat: 06 sonra dakika : 06)

touch -t 202001010606 linux4

linux dosya oluşturma (touch komutu)

Zaman damgasını güncelleme

Zaman damgasını güncellemek için -m parametresi kullanılır. Örnek olarak olarak bir önceki örnekte 1 ocak tarihli oluşturmuş olduğum linux4 dosyasının tarihini güncelleyeceğim.

linux dosya zaman damgası güncelleme (tocuh -m)

 

Linux dosya ve dizin listeleme

Linux’ta komut satırında dosya ve dizinleri görmek için ls komutu kullanılır. Komut tek başına kullanıldığında sadece görünür dosya ve dizinler gösterilirken, parametre kullanılarak daha detaylı çıktılar elde edilebilir.

ls

Bu komutla bulunduğunuz alandaki dizinleri/dosyaları görüntüleyebilirsiniz.

linux ls komutu

Dizin ya da dosyayı belirterek listeleme yapmak için:

ls dizinadi

linux ls komutu

ls -a

-a komutu –all komutunun kısaltılmış halidir.  all komutu tüm dosyaları gösterir. Normalde gizli dosyaları göremezken, bu komutla gizli ve gizli olmayan dosya/dizinler görüntülenebilir.

linux ls -a komutu

ls komutunda .deneme dizini görüntülenmezken, -a parametresi kullanılarak gizli dosyalar da görüntülenebilir hale gelmiş ve çıktıda  .deneme dizini de yer almıştır.

ls -l

Bu komutla listeleme alt alta yazdırılır ve daha detaylı sonuçlar çıktı olarak karşımıza gelir. Çıktıya baktığımızda dosya izinleri, kullanıcı grupları, dosya boyutu ve dosyada yapılan son değişiklik tarihi gibi bilgiler yer alır. Yalnız bu çıktığımızda sadece görünür dosyalar yer alır.

linux ls -l komutu

Eğer tüm dosyalar görüntülenmek istenseydi, -l parametresinin yanında -a parametresini de kullanmak gerekecekti. Bu işlem ls -la ya da ls -al şeklinde yapılabilir.

linux ls -la komutu

Çıktıda dosya boyutları byte cinsinden yazdırılmaktadır. h parametresi ile bu değerler Kilobyte, Megabyte ve Gigabyte cinsinden yazdırılır.

ls -lah

linux ls -h komutu

ls -R

Bu komut alt dizinlerin içinde bulunan dosya ve dizinleri de gösterir.

linux ls -R komutu

Listeleme komutunun genelde kullanımı bu şekildedir. Kullanılabilecek diğer parametreleri görmek için ls --help ya da man ls komutundan yararlanabilirsiniz.

Linux dizin işlemleri (dizin oluşturma-dizin silme)

Linux tekli dizin oluşturma

Dizin oluşturmak için mkdir (make directory) komutu kullanılır.

mkdir dizinadi1 dizinadi2

Örnek olarak masa üstünde deneme isimli dizini oluşturalım (mkdir deneme) ve ardından ls komutu ile dizinleri görüntüleyelim.

linux dizin oluşturma (mkdir)

Linux birden fazla dizin oluşturma

Aynı anda birden fazla dizin oluşturmak için komuttan sonra dizin isimleri aralarında boşluk bırakılarak yazılır. mkdir linux debian ubuntu

linux çoklu dizin oluşturma (mkdir)

Linux alt dizin oluşturma

Ana dizin içerisine alt dizinler oluşturmak için / işareti kullanılır ve dizin adı belirtilir.  mkdir ubuntu/resim 

linux alt dizin oluşturma

Linux ana dizin ve alt dizin oluşturma

Bir önceki örneğimizde alt dizin oluşturmuştuk fakat belirtilen yolda ana dizin olmasaydı alt dizinde olmayacaktı. Yani ubuntu dizini olmasıydı resim dizini oluşturulmayacak ve hata mesajı çıkacaktı. mkdir komutu ile birlikte kullanacağımız parametre ile alt dizin oluştururken ana dizin olmaması durumunda otomatikman olmayan dizinleri de oluşturabiliriz.

mkdir -p dizin/dizin1

linux dizin oluşturma (mkdir)

Dizin erişim yetkisini belirterek dizin oluşturma

Bu dizin oluşturma yönteminde, dosya erişim yetkisi belirterek (chmod değeri) dizin oluşturulur. Böylece daha sonra yetki işlemleri ile uğraşmak yerine, dizin oluşturulurken yetki işlemleri halledilebilir. Aşağıdaki örnekte ortak isimli dizin tüm kullanıcıların okuma, yazma ve çalıştırma izinleri verilmiş bir şekilde oluşturulmuştur.

mkdir -m chmod_değeri dizin_adı

linux yetki verek dizin oluşturma (mkdir -m)

Linux dizin silme

Dizin silmek için rmdir (remove directory) komutu kullanılır.

rmdir dizinadı

linux dizin silme

Linux alt dizinler ile birlikte silme

Bir önceki komutta (rmdir) sadece tek dizin silme işlemi yapılabilmektedir. Yani debian dizininin altında başka bir dizin daha olsaydı, onlar için de tek tek yol belirterek silme işlemi yapılacaktı. ana dizin ve alt dizinleri silmek için rmdir komutu -p parametresi ile kullanılır. Daha önceki örneklerimizde deneme dizini, deneme dizinin altına dizin dizini, en sonuncu olarak da abc dizinini oluşturmuştuk:  deneme/dizin/abc.

Bu durumda; deneme, dizin ve abc dizinleri tek seferde silmek isteseydik şu komutu kullanacaktık:

rmdir -p deneme/dizin/abc

Linux dizin işlemleri (dizin değiştirme)

Linux dizin değiştirme

Linux’ta dizin değiştirme işlemleri cd (change directory) komutu ile yapılır.

cd [hedef dizin ya da klasör]

Hedef dizin belirtirken kullanılan sistem diline de dikkat etmek gerekir. Bende sistem dili Türkçe olduğu için kullanıcı dosyalarının olduğu yerler Türkçe olarak yer alıyor. Şimdi bir örnek ile dizin değiştirmeyi yapalım. cd Masaüstü/

linux cd komutu

Bu arada belki dikkatinizi çekmiştir,  $ işaretinden önceki kısım bize bulunduğumuz dizini gösteriyor. Tilde [~] işareti ise home dizinini temsil etmektedir. Ben salih isimli kullanıcı ile kullandığım için,  ~ işaretini karşılığı bende  /home/salih şeklindedir. Yani kısaca ~ işareti /home/user dizinini temsil eder. Kullandığımız komut ile  /home/salih/Masaüstü dizinine geçiş yapmış olduk.

Şimdi işimizi biraz daha hızlandıracak komutlara bakalım.

home dizinine geçme

Bulunduğunuz dizinden home dizinine geçmek için cd komutunu tek başına kullanmak yeterlidir. Yalnız bu komut ile /home/user alanına dönülmüş olunur.

linux cd komutu

Eğer home/user  dizininde bulunan bir dizine gitmek istiyorsanız uzun uzun /home/user/Masaüstü yazmak yerine cd ~/Masaüstü şeklinde de kullanabilirsiniz.

Bir üst dizine geçme

Bir üst dizine geçmek için cd .. komutu kullanılır.

linux bir üst dizine geçme

Birden fazla üst dizine geçme

Bir üst dizine geçmek için .. kullanmıştık. Birden fazla üst dizine geçiş yapmak için ise / işareti ile birlikte .. kullanılarak kaç dizin öncesine gidilmek isteniliyorsa o kadar /.. kullanılır. Yani 2 üst dizine gitmek için cd ../.. kullanmak gerekirken, 3 dizin öncesini gitmek yapmak için ise  cd ../../.. şeklinde kullanmak gerekecektir.

linux birden fazla dizin atlama

Dizinler arası geçiş

Son işlem yapılan iki dizin arasında cd - komutu ile geçiş yapılabilir. Ben örnek olarak Belgeler ve Videolar dizine geçiş yapacağım. Ardından cd - komutu ile iki dizin arasında hızlıca geçiş yapacağım.

linux dizinler arası geçiş

Linux çalışılan dizini görme

Linux’ta hangi dizinde çalışıldığını görmek için pwd (print working directory) komutu kullanılır. Belki şu anki durumda gerek yok diye düşünülebilir ama özellikle çok kullanıcının olduğu durumlarda sıkça kullanılır.

pwd

linux pwd komutu

Linux sistem bilgisi komutları

Linux dağıtım bilgisi öğrenme

Linux’ta işletim sistemi ile ilgili bilgileri almak için lsb_release komutu kullanılır. Bu komut tek başına kullanılmaz ve komuttan sonra ilgili parametreleri kullanmak gerekir.

lsb_release [parametre]

Kullanılabilir parametreleri görmek için lsb_release --help komutuna bakalım:

salih@altuntas:~$ lsb_release --help
Usage: lsb_release [options]

Options:
  -h, --help         show this help message and exit
  -v, --version      show LSB modules this system supports
  -i, --id           show distributor ID
  -d, --description  show description of this distribution
  -r, --release      show release number of this distribution
  -c, --codename     show code name of this distribution
  -a, --all          show all of the above information
  -s, --short        show requested information in short format

Genellikle tüm bilgileri görmek için lsb_release -a komutu kullanılır.

lsb_release -a

Linux kernel bilgisi öğrenme

Kernel (çekirdek) bilgilerini öğrenmek için uname (Unix Name) komutu kullanılır.

uname [parametre]

Kullanılabilir parametreler:

salih@altuntas:~$ uname --help 
Kullanım: uname [SEÇENEK]...
Belirli sistem bilgilerini yaz.  SEÇENEK olmadan -s ile aynı.

  -a, --all                sıralamaya uyarak tüm bilgileri yaz,
                             eğer bilinmiyorsa -p ve -i atlama hariç:
  -s, --kernel-name        çekirdek adını yaz
  -n, --nodename           ana ağ bilgisayarının adını yaz
  -r, --kernel-release     çekirdek sürümünü yaz
  -v, --kernel-version     print the kernel version
  -m, --machine            print the machine hardware name
  -p, --processor          print the processor type (non-portable)
  -i, --hardware-platform  print the hardware platform (non-portable)
  -o, --operating-system   print the operating system
      --help     bu yardımı gösterir ve çıkar
      --version  sürüm bilgisini gösterir ve çıkar

Genellikle tüm bilgileri görmek için uname -a kullanılır.

linux uname -a komutu

Linux takvim görüntüleme

Linux’ta takvim bilgilerini görüntülemek için cal komutu kullanılır. Komut tek başına kullanıldığında bulunduğunuz gündeki takvimi ekrana basar.

cal [parametre]

linux takvim (cal) konutu

Kullanılabilir parametreler:

salih@altuntas:~$ cal --help
cal: geçersiz seçenek  -- '-'
Usage: cal [general options] [-jy] [[month] year]
       cal [general options] [-j] [-m month] [year]
       ncal -C [general options] [-jy] [[month] year]
       ncal -C [general options] [-j] [-m month] [year]
       ncal [general options] [-bhJjpwySM] [-H yyyy-mm-dd] [-s country_code] [[month] year]
       ncal [general options] [-bhJeoSM] [year]
General options: [-31] [-A months] [-B months] [-d yyyy-mm]

İstenilen bir ay ve yıla ait takvimi ekranda görmek isteseydik cal komutundan sonra ay ve yıl numaralarını aralarında boşluk bırakarak yazmak gerekecekti.

cal 10 2020

linux takvim komutu ay ve yıl görme

Linux saat ve tarih görüntüleme

date komutu ile sistem saati ve tarihi görüntülenebilir.

date

linux saat ve tarih görme

Linux sistemin ne kadar açık olduğunu görme

uptime

linux uptime komutu

Komutun kaynak ve kılavuz dizinlerini bulma

whereis komutuyla, komutların kaynak dizinlerinin ve kılavuz sayfalarının konumu bulanabilir.

whereis [komut]

linux whereis komutu

Kullanılabilir parametreler:

salih@altuntas:~$ whereis --help

Kullanım:
 whereis [seçenekler] [-BMS <dizin>... -f] <isim>

Bir komut için çalıştırılabilir, kaynak ve klavuz-sayfası dosyalarını bul.

Seçenekler:
 -b         sadece ikili dosyaları ara
 -B <dizinler>  ikili dosyaları arama yolunu tanımla
 -m         sadece klavuzları ve bilgi dosyalarını ara
 -M <dizinler>  klavuz ve bilgi dosyaları arama yolunu tanımla
 -s         sadece kaynak dosyalarını ara
 -S <dizinler>  kaynak dosyalarını arama yolunu tanımla
 -f         <dizinler> argüman listesini sonlandır
 -u         sıradışı girdileri ara
 -l         etkili arama yollarını göster

 -h, --help     display this help
 -V, --version  display version

Linux RAM miktarını öğrenme

free komutu ile toplam RAM, kullanılan RAM ve boş RAM miktarı kullanılabilir. free komutu parametresiz kullanıldığında çıkan sonuçlar kilobayt cinsinden hesaplanmaktadır.

free

linux ram kullanım öğrenme

Kullanılabilir parametreler:

alih@altuntas:~$ free --help

Usage:
 free [seçenekler]

Options:
 -b, --bytes         çıktıyı bayt olarak göster
     --kilo          show output in kilobytes
     --mega          show output in megabytes
     --giga          show output in gigabytes
     --tera          çıktıyı terabayt olarak göster
     --peta          show output in petabytes
 -k, --kibi          show output in kibibytes
 -m, --mebi          show output in mebibytes
 -g, --gibi          show output in gibibytes
     --tebi          show output in tebibytes
     --pebi          show output in pebibytes
 -h, --human         çıktıyı rahat okunabilir olarak göster
     --si            1000'in katlarını kullan, 1024'ün değil
 -l, --lohi          detaylı alt ve üst bellek istatistiklerini göster
 -t, --total         Bellek + takas dosyası için toplamı göster
 -s N, --seconds N   yazdırmayı N saniyede bir tekrarla
 -c N, --count N     yazdırmayı N defa tekrarla ve çık
 -w, --wide          wide output

     --help     bu yardım metnini görüntüle ve çık
 -V, --version  output version information and exit

linux free -h

Linux kullanılan komutları görme

Terminalde yazılan tüm komutlar history komutu ile görüntülenebilir.  Ön tanımlı olarak son kullanılan 1000 komut hafızada tutulmaktadır.

history

linux history command

history çıktısındaki bir komutu yeniden kullanmak için ünlem işaretinde sonra komutun history çıktısındaki numarası yazılır. Örneğin, paylaştığım ekran görüntüsünde yer alan lsb_release -a komutunu tekrar kullanmak için !10 yazmak yeterli olacaktır.

history komut yeniden kullanma

Hafızada yer alan komut geçmişini silmek için ise history -c komutu kullanılır.

Linux help ve man komutu

Linux help komutu

Help komutu yani yardım komutu, bilgi almak istenilen komut ile ilgili bilgiler sunar. Yardım almak istenilen komuttan sonra  –help yazarak komutla ilgili bilgilere erişebilir.

Kullanımı:

<komut> --help

Ben örnek olarak paket yöneticisi komutu olan apt ile help komutunu denedim. Çıktıya baktığımız zaman apt komutunun nasıl kullanılacağı bilgisinin yanı sıra, birlikte kullanılan komutlar ve açıklamaları da yer almakta. apt --help

linux help komutu

Linux man komutu

man komutu, detaylı dokümantasyon sunan komuttur. Komutlar ile ilgili çok detaylı bilgiler edinilebilir. Komut çalıştırıldıktan sonra, devam eden bilgileri görüntülemek için boşluk (space) tuşuna, dokümandan çıkmak için ise Q tuşuna basmak gerekmektedir.  Dokümanda yer alan bilgiler İngilizce’dir.

Kullanımı:

man <komut>

linux man komutu

Dokümanlar /usr/share/man/ dizininde bulunmaktadır. Burada 8 adet man klasörü daha bulunmaktadır. (man1, man2,…,man8). Bu klasörlerde türlerine göre kılavuzlar ayrılmışlardır. Kullanmış olduğumuz kılavuzun hangi man klasöründe bulunduğunu öğrenmek için whatis komutu kullanılır.

whatis <komut>

Örneğin apt komutu için:

salih@altuntas:~$ whatis apt
apt (8)              - command-line interface

Çıktıda parantez içerisinde yer alan numara man klasörünün numarasını vermektedir. Bu çıktıya göre apt ile ilgili kılavuz man8 klasöründe yer almaktadır.

 

GNU/Linux terminal kısa yollar

GNU/Linux dağıtımlarından hangisini kullanılırsa kullanılsın, bir şekilde Terminal ile yani Türkçe’ye çevrilmiş haliyle Uç Birimde işlem yapmak gerekebiliyor. Terminalde işlem yaparken bazı klavye kısa yollarını bilmek ise hızlı işlem yapmak açısından gayet işlevsel oluyor. Bunların bazılarını bu yazıda göreceğiz.

İmleci satır başına getirme (Ctrl + A)

İmleci satır sonuna götürme (Ctrl + E)

İmleci bir satır sola kaydırma (Ctrl +B)

İmleci bir satır sağa kaydırma (Ctrl +F)

İmlecin solundaki her şeyi silme (Ctrl +U)

imlecin solundaki her şeyi silme

İmlecin sağındaki her şeyi silme (Ctrl +K)

imlecin sağındaki her şeyi silmek

Komut yazmayı durdurma (Ctrl +C)

komut yazmayı durdurma

Komutları otomatik tamamlama (Tab)

otomatik tamamlama

Not : Terminalde yapıştırma işlemini yapmak için Shift+Ctrl+C tuşlarına basmak gerekiyor. Eğer Ctrl+C tuşunu kopyalama için kullanmak istiyorsanız; Terminal açıkken Seçenekler>Tercihler>Kısayollar yolunu izleyerek tercihinizi değiştirebilirsiniz.